Wetenschappelijke uitgeverijen zijn vaak (ook) leveranciers van digitale producten waarin veel en veelsoortige data worden verwerkt. Denk bijvoorbeeld aan gebruiksdata, gebruikersdata of onderzoeksdata van wetenschappers. MEVW hecht eraan dat de opslag en het gebruik van data door uitgeverijen op verantwoorde wijze gebeurt. Dit betekent dat zij transparant zijn richting de gebruiker(s) over welke data zij opslaan, verwerken en gebruiken.

Daarom heeft MEVW in de White Paper Verantwoord datagebruik door wetenschappelijke uitgevers een viertal elementen op een rij gezet:

1. Wat de belangrijkste types van data zijn die wetenschappelijke uitgeverijen kunnen opslaan;

2. Wat wetenschappelijke uitgeverijen kunnen doen met data;

3. Waar het eigenaarschap en de verantwoordelijkheid ligt waar het gaat om het verwerken (zoals verkrijgen, opslaan, gebruiken en delen) van data;

4. De positie van MEVW als brancheorganisatie ten aanzien van verantwoord datagebruik.

Positie MEVW in het kort

Volgens MEVW leveren wetenschappelijke uitgevers met de dataverwerkingen op hun platforms een waardevolle en belangrijke maatschappelijke bijdrage, met name voor de (Nederlandse) onderwijs- en wetenschapssector. Vier voorbeelden:

1. Door de rol van wetenschappelijke uitgeverijen in de keten kunnen kennis en kunde – in de vorm van data – op grote schaal aan elkaar worden gekoppeld, gecentraliseerd, geïndexeerd en toe-gankelijk worden gemaakt om de wetenschap vooruit te helpen;

2. Door middel van geaggregeerde data bieden wetenschappelijke uitgeverijen handvaten om im-pact / betrokkenheid te meten op/met actuele maatschappelijke ontwikkelingen. Zo krijgen fun-ders bijvoorbeeld inzicht aan welke VN SDGs onderzoeksinstellingen zij bijdragen;

3. Door het analyseren van gebruikersdata kunnen uitgeverijen tegemoet komen aan de diverse functionaliteitswensen van gebruikers, zoals het kunnen terugkijken van het eigen zoekgedrag, of het aanbevelen van ander onderzoek op basis van het eigen zoekgedrag;

4. In een tijd van des- en misinformatie zijn uitgeverijen poortwachters. Door middel van extensieve validatieprocessen waarborgen zij de (academische) integriteit van de beschikbare kennis en is het te herleiden naar de oorspronkelijke auteur(s).

MEVW onderschrijft tegelijkertijd het belang van heldere (juridische) kaders voor de verwerking van data om zo maatschappelijke waarden als privacy, keuzevrijheid en onafhankelijkheid te waarborgen. In het bijzonder waar het gaat om de volgende vijf punten:

• Transparantie in de ‘wat’ en ‘hoe’ uitgeverijen omgaan met het verzamelen, de opslag, en de verwerking van data en het behoud van deze transparantie te betrachten;

• Het waarborgen van de (individuele) privacy en keuzevrijheid van gebruikers;

• Het waarborgen van de keuzevrijheid van afnemers, zoals kennisinstellingen;

• Het verstrekken van informatie van trends in de wetenschap op die vlakken waar ze belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen raken;

• Het verder toegankelijk maken van kennis en kunde, zowel binnen als buiten de academische gemeenschap.

In de optiek van MEVW vraagt het borgen van maatschappelijke waarden bij de dataverwerking door wetenschappelijke uitgeverijen om publieke en private samenwerkingen en om het gesprek met publieke stakeholders aan te gaan over welke waarborgen zij wenselijk of noodzakelijk achten waar het gaat over het dataopslag- en gebruik door uitgeverijen. Daardoor:

• Kunnen duurzame oplossingen tot stand komen die passen bij de desbetreffende stakeholders;

• Wordt de ‘wat’, ‘hoe’ en ‘waarom’ van uitgeverijen in hun dataopslag- en gebruik inzichtelijker en dus transparanter gemaakt;

• Kan verdere innovatie in de (Nederlandse) kennisinfrastructuren worden gewaarborgd, ten gunste van de (Nederlandse) wetenschaps- en onderzoeksgemeenschap;

• Wordt wederzijds vertrouwen tussen publieke en private partijen gecultiveerd.